De kunst voor wie het gewoon is

Publiceerdatum: 20 februari 2017

Veel kunstenaars koesteren een wantrouwen tegen normen. “Teaching artists is like herding cats” zei een docent ooit tegen mij en dat maakt het samenstellen van een groepstentoonstelling met kunststudenten tot een leerzame uitdaging. De academie wordt bewoond door een speciaal volk: jonge kunstenaars die vol passie op zoek zijn naar een artistieke taal en boodschap. Sommigen vinden al snel een eigen stem, anderen imiteren hun helden om eerst een ambacht te beheersen en later te ontdekken wat ze zelf willen tonen.

De paradox van iedere kunstopleiding is dat juist het vinden van een eigen stem, taal en boodschap, maar nauwelijks geleerd kan worden. “Je gaat het pas zien als je het doorhebt”, zei de denker Johan Cruyff ooit en dus: je hebt niet door wat je niet ziet.

De mens is een gewoontedier. De meeste dingen doen we zonder dat we erbij stilstaan en dat is maar goed ook: je zou toch de hele dag bewust moeten ademhalen of moeten nadenken over het op tijd knipperen met je ogen. Handelingen die we dagelijks verrichten en ervaringen die zich steeds min of meer herhalen, verdwijnen langzaam naar de achtergrond: ze worden gewoontes. Iedereen die een verre reis maakt, ontdekt dat zaken die in ons landje volstrekt gewoon zijn, ergens anders met dezelfde vanzelfsprekendheid ontbreken.

In de filmklassieker ‘The Silence of the Lambs’ zegt Hannibal Lecter, het personage gespeeld door Anthony Hopkins: “We begin by coveting what we see everyday”. We hechten aan onze gewoontes: het comfort van de alledaagsheid is warm, wollig en goed voor de nachtrust. De kunstacademie is een plek om die gewoontes onder de loep te nemen. In hoeverre ademen gewoontes de impliciete normen en waarden van het land, de stad, de straat of het huis waar je bent opgegroeid? Iedereen spiegelt zich immers aan anderen: om uit te vinden aan welke normen we zelf voldoen en ook om je ertegen af te zetten: begin ik waar de ander ophoudt? Die ander is soms de buurman, maar veel vaker een abstract idee dat wordt aangehaald met de term ‘de mensen’. Op televisie voelen ‘de mensen’ zich bedreigd en hebben ‘de mensen’ het niet zo op vreemdelingen. ‘De mensen’ schijnen hard te werken en betalen graag zo min mogelijk belasting.

De deelnemers aan AKI Electrique hebben Tetem’s programmalijn Living Together with Strangers als inspiratiebron gebruikt voor hun werk. Zij onderzoeken wat hun en onze verhouding is tot de ander. De opdracht was dat de studenten een groepstentoonstelling zouden maken en dat is een complexe taak, want ineens is die ander niet alleen de ‘vreemde’ uit het werk van filosofe Naomi Jacobs, maar ook de collega, de toeschouwer, de tentoonstellingsruimte van Tetem en de begeleidende docenten. Toch spreken hier heldere stemmen die, met een open oor voor de ander, gezamenlijk zingen.

“Doe normaal of ga weg”, schreef Minister-President Mark Rutte onlangs in een open brief afgedrukt in veel landelijke dagbladen. Doet u bij voorbaat liever niet normaal dan zou ik, als ik u was en voordat u besluit om weg te gaan, voor de zekerheid eens nagaan of u niet toevallig kunstenaar bent.

~ geschreven door Jacco Prantl, AKI ArtEZ filosoof die de studenten heeft begeleid bij het vertellen van het verhaal achter en over het eigen werk.

Foto: Alex Baker

Vorige blogs

Een vreemde

“Aan het eind van de liefde, dan vind je een vreemde”, zong Robert Long. Is het nou de tekst die me met weemoed raakt of is het de mooie manier waarop het gezongen wordt? Na een intense tijd vol zoveel herkenning werd die ander toch - uiteindelijk - een vreemde. Ik herinner me ze weer, mijn oude liefdes, waarvan ik […]

2017: Verdieping en Verbinding

Tetem wil betekenisvolle tentoonstellingen maken, voor zowel publiek als kunstenaars. Met ingang van het nieuwe jaar gaan we onze tentoonstellingen binnen twee programmalijnen programmeren: Living together with Strangers en Driving technology. Living together with Strangers gaat over het gegeven dat het leven in steden per definitie een leven met en tussen vreemden is. De vreemdeling roept angst op, maar is […]